Ingo Elbe

Pomiędzy Marksem, marksizmem i marksizmami

sposoby odczytania teorii Marksa

Poniższym rozważaniom przyświeca cel szkicowego przedstawienia zasadniczych sposobów odczytania Marksowskiej teorii. Zostaną one zaprezentowane – w oparciu o kilka wybranych zagadnień – jako
marksizmy, pomiędzy którymi można przeprowadzić względnie wyraźne granice. Poddana ocenie będzie również historia ich oddziaływania, czy też siła wpływu na to, jaki sposób rozumienia teorii Marksa
powszechnie się przyjmie.
Przeprowadzone zostanie rozróżnienie pomiędzy dotychczas dominującą, głównie oficjalną partyjną interpretacją Marksa (marksizm tradycyjny, który, jeżeli ktoś chce, można by nazwać marksizmem w liczbie pojedynczej), a dysydenckimi, krytycznymi formami jego recepcji (marksizmy w liczbie mnogiej), postulującymi „powrót do Marksa”. Pierwsza wykładnia jest rozumiana jako proces i produkt ograniczonej lektury Marksa – po części wynika to z recepcji „egzoterycznej” warstwy jego dzieła – i jest kontynuacją
tradycyjnych paradygmatów ekonomii politycznej, teorii historii i filozofii, prowadzącą do mistyfikacji kapitalistycznego sposobu produkcji. Usystematyzowana i wyniesiona do rangi doktryny przez Engelsa,
Kautsky’ego i innych, swoje ukoronowanie znajduje w apologetycznej nauce marksizmu-leninizmu.
Pozostałe wykładnie, a w szczególności marksizm zachodni i neue Marx-Lektüre, często rozwijane poza zinstytucjonalizowanymi, zorganizowanymi programami badawczymi przez odosobnionych aktorów „marksistowskiego undergroundu”, eksplorują „ezoteryczną” zawartość Marksowskiej krytyki i analizy społecznej.

Der Text findet sich auch in der Online-Ausgabe HIER

(veröffentlicht in: Tekstoteka Filozoficzna Nr. 4 (2015), S. 66-85; übersetzt von Wojciech Stasiak)